Bir şehir düşünün ki üzerine şiir yazmak için şairler yarışsın. Bir şehir düşünün ki dünyada eşi benzeri olmasın. İşte bu şehir; Osmanlı'ya uzun süre başkentlik yapan, ondan önce de türlü medeniyetleri bünyesinde misafir etmiş olan aziz İstanbul'dur. Toprakları üzerinde kim yaşamışsa onun rengine bürünen bu kutsal şehir; beraberinde edebiyata da konuk olmuş, orada da bir yer edinmeyi başarmıştır. Türk edebiyatında, farklı edebiyat dönemlerinde de adından sıkça söz ettirmiştir. İstanbul'daki kahvehanelerde toplanan halk şairleri İstanbul'u şiir ve destan şeklinde anlatmışlardır (Alan, 2008). Divan edebiyatının yetenekli şairi Nedim, İstanbul Kasidesi'nde "Bu şehr-i İstanbul ki bi misl ü behâdır/Bir sengine yek pâre acem mülkü fedâdır." der. İstanbul, ona göre benzersiz, paha biçilemezdir. Bir taşına tüm Acem ülkesinin feda olsun, der. Cumhuriyet döneminin İstanbul şairi olarak bilinen Yahya Kemal de divan edebiyatı şairleriyle paralel olarak İstanbul'un o mükemmel ambiyansı karşısında büyülenir.
"Sana dün bir tepeden baktım aziz İstanbul!
Görmedim, gezmediğim, sevmediğim hiç bir yer.
Ömrüm oldukça, gönül tahtıma keyfince kurul!
Sade bir semtini sevmek bile bir ömre değer."
dizelerinde bu hislerini açıkça yazar. Ancak yalnızca görülmekle yetinmez, bir de duyulmak ister İstanbul. Ona bu istediğini veren de Orhan Veli'dir.
"İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı;
Bir kuş çırpınıyor eteklerinde;
Alnın sıcak mı değil mi, biliyorum;
Dudakların ıslak mı değil mi, biliyorum;
Beyaz bir ay doğuyor fıstıkların arkasından
Kalbinin vuruşundan anlıyorum;
İstanbul'u dinliyorum."
diyerek beş duyumuza da hitap etmeye çalışır. Kendisi İstanbul'da yaşamamasına rağmen bunu çok da başarılı yapar.
İstanbul, sadece bir coğrafyadan ibaret değildir. Bir felsefedir, sanattır, düşüncedir. Çünkü o, kendisinde yaşamayanları da kucaklar, içine alır. Yalnızca bir kez Beyoğlu'nda yürürsün ve bir bakmışsın, çoktan İstanbullu oluvermişsin. "Yeni bir ülke bulamazsın, başka bir deniz bulamazsın. Bu şehir arkandan gelecektir" (Konstantinos Kavafis).
Kaynaklar:
- Alan, S. (2008). Türk Edebiyatında İstanbul. Kubbealtı Akademi Mecmuası, 146(37/2), 38-44.
- Çakmakcı, S. (2020). Şiir ve şehir: Türk şiirinde İstanbul sevgisi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(19), 1-35.
- Sevinç, F. (2023). BİR İSTANBUL METHİYESİ: DÂSİTÂN-I MEDHİYYE-İ İSTANBUL. Mecmua, (15), 52-71.
- Zavotçu, G., (2019). ESERDEN MÜ’ESSİRE: KASÎDE DER VASF-I İSTANBUL VE SİTÂYİŞ-İ SADR-I A’ZAM İBRAHİM PAŞA . 3. Uluslararasi Avrasya Multidisipliner Çalışmalar Kongres (pp.594). Gaziantep, Turkey
- Photo by Anna Berdnik on Unsplash